بحران آب، واقعیتی قابل مدیریت

تبریز- ایرنا - بحران آب با افزایش بهره وری در بخش کشاورزی و مصرف بهینه در بخش خانگی قابل مدیریت بوده و با همکاری مردم می توان از این بحران عبور کرد.

شاید در شرایط کنونی و در فصل بارش های بهاری صحبت از کمبود آب دور از انتظار باشد، در شرایطی که گاه بارش باران به حدی می رسد که سیلاب در خیابان ها جاری می شود ، اما تشکیل کمیته ای در وزارت نیرو با عنوان کمیته بحران آب با تمرکز بر روی کلانشهرها می تواند گویای حاد بدون شرایط فعلی کشور باشد.

در شرایطی که کشور خشک ترین سال آبی زراعی را طی چهار دهه گذشته پشت سر می گذارد، هشدارهای مسوولان نیز برای پیشگیری از بحران کم آبی در کشور شدت گرفته است.

قایم مقام وزیر نیرو اعلام کرد: میزان بارش تعداد قابل توجهی از استان ها نسبت به متوسط بارش طولانی مدت به صورت بارزی کاهش یافته و در زمان حاضر از 31 استان کشور در 24 استان با مشکل کم آبی مواجه هستیم.

ستار محمودی معتقد است: پیامد 13 سال خشکسالی پیاپی، موجب کاهش قابل توجه حجم سدها و آب سفره های زیر زمینی شده و 517 شهر و 12 کلانشهر را در معرض کم آبی و حتی تنش آبی قرار داده است.

وی وضعیت شهرهای اراک، اصفهان، بندرعباس، تهران، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد را از لحاظ منابع آب حاد عنوان و از آماده باش وزارت نیرو برای تامین آب در تابستان امسال خبر داده است.

هر چند کلانشهر تبریز جزو 12 کلانشهر بحرانی کشور در شرایط فعلی نیست، اما کاهش بارندگی ها و منابع آبی استان نسبت به سال های گذشته قابل توجه است.

به گزارش هواشناسی آذربایجان شرقی در هفت ماه سپری شده از سال آبی زراعی جاری (از اول مهر سال 92 تا آخر فروردین ماه 93) میانگین بارندگی ثبت شده در مراکز هواشناسی استان 185.2 میلی متر بوده که با توجه به دوره آماری بلند مدت 11.5 درصد کاهش نشان می دهد.

مدیر کل هواشناسی آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه در مدت یاد شده از شهرستان های جلفا با 82.5 میلیمتر، میانه با 147.9 و مراغه با 171.7 میلیمتر بارندگی گزارش شده است، گفت: این شهرستان ها به ترتیب 36 ، 32 و 30 درصد کاهش بارندگی را نسبت به دراز مدت تجربه کرده اند.

امیر شاهرخ حسنعلی زاده اعلام کرد: طبق نقشه پایش خشکسالی استان در سال آبی زراعی جاری، شرایط خشکسالی خفیف تا متوسط در شهرستان های جلفا، میانه، مراغه و بناب حاکم بوده است.

وی شرایط بارندگی برای جنوب شرق، نیمه شمالی و شرقی استان در ماه های خرداد، تیر و مرداد سال جاری را در حد زیر نرمال (بین 80 تا 90 درصد میانگین بلند مدت) پیش بینی کرد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی هم شرایط شهرهای تبریز، جلفا، مرند، بستان آباد و شبستر را حاد عنوان کرد و گفت: با توجه به کاهش 30 درصدی نزولات آسمانی نسبت به سال گذشته آب های زیر زمینی استان افت قابل توجهی داشته است.

علیرضا پوررجب با اعلام اینکه در زمان حاضر در هر ثانیه هفت مترمکعب آب از سدها ، قنات ها و چاه های استان تحویل شرکت آب و فاضلاب می شود، افزود: فقط برای کلانشهر تبریز در هر ثانیه 4.5 متر مکعب آب توزیع می شود.

وی اظهارکرد: با توجه به رشد و گسترش شهر تبریز و افزایش شهرک سازی ها، اگر منابع آبی پایدار نداشته باشیم، در سال های آتی با مشکل مواجه می شویم.

پوررجب با اعلام اینکه شهر تبریز در سال 1400 به 9 متر مکعب آب در ثانیه نیاز دارد، افزود: این نیاز با حفاری چاه ها قابل تامین نیست و باید طرح انتقال آب از رود ارس و اجرای خط دوم زرینه رود سرعت بگیرد.

وی با اشاره به کاهش حجم آب تعدادی از سدهای استان بر ضرورت همکاری مشترکان در مدیریت مصرف آب تاکید کرد و گفت: در صورت همکاری مشترکان از افت فشار و قطعی آب در نقاط مرتفع شهر پیشگیری می شود.

مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی هم با اعلام اینکه در ماه های اخیر، حجم آب ورودی به سدهای در حال بهره برداری استان کاهش یافته است، گفت: ورودی آب به سد نهند تبریز در سال آبی جاری نسبت به سال آبی گذشته 50 درصد کاهش یافته است.

امیر محمدی افزود: ورودی آب سدهای قلعه چای مراغه 42، علویان مراغه 32 و ستارخان اهر 15 درصد کاهش یافته است.

وی گفت: در صورت تداوم کاهش روند بارش ها، در حوزه بالادست سد نهند پیش بینی می شود ورودی آب این سد و حجم مخزن آن در ماه های آتی در مقایسه با سال های گذشته به شدت کاهش یابد.

محمدی با توجه به نقش این سد در تامین نیاز آب آشامیدنی مصرفی کلانشهر تبریز، به منظور جلوگیری از تنش آبی ، صرفه جویی در مصرف آب را ضروری دانست.

البته مدیر عامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه 60 درصد آب آشامیدنی مصرفی تبریز از سد بوکان در آذربایجان غربی تامین و حجم آب این سد هم نسبت به سال گذشته 3 تا 4 درصد کاهش یافته است، وضعیت را چندان حاد نمی داند.

غلامرضا هاشمی با بیان اینکه سد نهند که حجم آب آن کاهش قابل توجهی دارد، کمتر از 20 درصد شهر تبریز را پشتیبانی می کند، گفت: از طریق سایر منابع آبی، کسر موجودی این سد را جبران می کنیم.

این در حالی است که با توجه به سهم بالای بخش کشاورزی در مصرف آب، با اجرای طرح های مدیریت آب در این بخش و جلوگیری از کشت محصولات پرمصرف می توان گام های بزرگی در رفع تنش آبی کشور برداشت.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه بیش از 90 درصد از منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف می شود، گفت: با اجرای طرح های آبیاری تحت فشار راندمان آبیاری به میزان قابل توجهی بهبود می یابد.

کامران یوسفی با اشاره به اینکه 47 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان (36 درصد از اراضی کشاورزی استان با قابلیت اجرای طرح های آبیاری تحت فشار) به سامانه های آبیاری تحت فشار مجهز شده است، افزود: بهره وری در بخش کشاورزی با اجرای سامانه آبیاری بارانی 20 درصد و با اجرای آبیاری قطره ای 40 درصد افزایش می یابد.

وی با اعلام اینکه در 130 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان قابلیت اجرای سیستم های آبیاری نوین وجود دارد، گفت: بر اساس برنامه پنجم توسعه 60 هزار هکتار از اراضی و شبکه های پایاب سدهای استان باید به سامانه تحت فشار مجهز شود.

وی علاوه بر سامانه های تحت فشار، اجرای طرح های انتقال آب با لوله، ایجاد کانال های آبیاری عمومی، پوشش انهار سنتی و زهکشی در پایاب سدها را از دیگر طرح های اجرا شده برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی عنوان کرد.

یوسفی همچنین با اشاره به اینکه برای آبیاری بیش از 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان (10 درصد اراضی آبی استان) از آب سفره های زیرزمینی استفاده می شود، گفت: با افت منابع زیرزمینی، کشاورزی در دشت های استان به خطر افتاده است.

به هر حال با توجه به اینکه محدودیت منابع آب اولین مانع گسترش و توسعه تولیدات کشاورزی در چند دهه آینده خواهد بود، در کنار اجرای طرح های آبیاری تحت فشار در بخش کشاورزی که شاید به جهت تامین اعتبار و فراهم کردن زمینه اجرا، زمان بر باشد، با اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی و کشت محصولات با نیاز آبی کم، یکپارچه سازی اراضی و استفاده از روش های مناسب آبیاری، پرهیز از آبیاری در وسط روز و استفاده از روش های به زراعی برای کاهش تبخیر می توان مصرف آب را در این بخش مدیریت کرد.

در بخش خانگی هم به ویژه در کلان شهرها که جمعیت زیادی در آنها متمرکز شده اند و با توجه به اینکه سرانه مصرف آب در ایران بسیار بیشتر از میانگین جهانی است، تغییر در رفتارهای مصرفی بیش از پیش احساس می شود.

مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب، سرانه مصرف خانگی آب در کشور را بالا دانست و گفت: هر ایرانی در شبانه روز 257 لیتر آب مصرف می کند، در حالی که سرانه مصرف آب در جهان به 100 لیتر رسیده است.

حمیدرضا جانباز با بیان اینکه در بیشتر نقاط کشور با کاهش کیفیت منابع آب و در تعدادی از شهرها با چالش دراین زمینه مواجه هستیم، گفت: در تعدادی از شهرها بیش از این نمی توان آب بهداشتی قابل آشامیدن را از طریق لوله کشی توزیع کرد، باید از طریق دیگری تامین شود.

مدیر عامل شرکت آبفای آذربایجان شرقی، جداسازی آب آشامیدنی از آب مصرفی برای فضای سبز را ضروری دانست و از نصب لوازم کاهنده در اماکن عمومی از جمله مساجد، مدارس و بیمارستان های دولتی برای کاهش میزان مصرف آب و بهینه سازی مصرف آن خبر داد.

علیرضا پوررجب، اصلاح و بازسازی شبکه توزیع آب، نصب کنتورهای دیجیتالی و شناسایی انشعابات غیرمجاز را از دیگر اقدامات صورت گرفته توسط این شرکت از جنبه فیزیکی عنوان کرد و افزود: این شرکت در کنار انجام کارهای فرهنگی برای آماده سازی و آشنایی مشترکان با نحوه استفاده درست از آب، مطالعات طرح بهینه سازی مصرف در تاسیسات تامین آب کلان شهر تبریز را آغاز کرده است.

به هر حال با توجه به اینکه کشور ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار گرفته و خشکسالی ویژگی طبیعی این سرزمین است، باید بر این اساس، چیدمان توسعه را اصلاح کرده، فعالیت های تولیدی را به نظم درآورده و میزان مصرف آب را با تدبیر و برنامه ریزی صحیح مدیریت کنیم.

بارش های بهاری رو به کاهش است و هوا هم گرمتر می شود، تابستان در راه است و بر اساس گزارش هواشناسی گرمتر از سال های گذشته و در این شرایط، قطعی آب قابل تحمل نخواهد بود و از این رو باید از هم اکنون در مصرف آب صرفه جویی کنیم.

گزارش از: پرویز انصاری